- ҰЛАН
- 20 Мамыр, 2024
Қолдау іздегенді қорлауға бола ма?

Әлеуметтік желілер біздің күнделікті өміріміздің ажырамас бөлігі болып кетті. Идея айту, достармен байланысу және әртүрлі мазмұнды зерттеу нысанына айналды. Дегенмен, жағымды тұсымен қатар, күңгірт жағының да бары рас: пікір жазу мәдениеті. Бұған әдепсіз сөздердің, қорлаудың және киберқорлаудың көбеюі кіреді. Балаларға арналған басылымда жұмыс істеген соң Тикток желісінен балалар мен жасөспірімдердің контентін жиі көремін. Контент иесіне түрлі пікір жазылады. Кейбір пікірді оқып отырып жаға ұстаймын. Біз біреуді қолдауға емес қорлауға бейім болып бара жатқандай көрінеміз. Достар, бұл мақала осы мәселелерді жан-жақты қарастырып, желідегі әрбір жазбаңа жауапкершілікпен қарауға үндейді.
ҚОРЛАУДЫҢ КӨБЕЮІ
Әу баста Facebook, Twitter және Instagram сияқты платформалар негізінен достармен және отбасымен байланыс құралы ретінде қолданылды. Дегенмен, бұл платформалар өскен сайын мазмұнның алуан түрлілігі мен оның тудыратын реакцияларының ауқымы да арта түсті. Желі қолданушыларының пікірі бірдей емес. Бұл табиғи нәрсе. Бірақ интернет ұсынатын анонимділік пен қашықтық кейде адамдарды өздерінің келіспеушілігін қатал және зиянды тәсілдермен білдіруге әкелуі мүмкін.
1. Адамдар неліктен әдепсіз сөздер мен қорлау сөздерді қолданады?
– Анонимділік: экранға немесе профильдің артына жасырыну мүмкіндігі адамдарды ешқашан бетпе-бет айта алмайтын нәрселерді айтуға итермелеуі мүмкін.
– Топтық менталитет: басқалардың дөрекі сөздерді қолданғанын көру оны қабылдау немесе жасауға ынталандыру сезімін тудыруы мүмкін.
– Шұғыл салдардың болмауы: жеке қарым-қатынастан айырмашылығы – желідегі пікірлер дереу кері байланысқа әкелмейді. Бұл жауапкершілік сезімін төмендетеді.
2. Тұлғалар мен топтарға әсері
– Эмоционалдық зиян: әдепсіз немесе қорлайтын пікірлер жазу қайғы, ашу және алаңдаушылық сезімін тудыруы мүмкін.
– Қауымдастық атмосферасы: негативтілік мәдениеті адамдарды желідегі қауымдастықтарға қатысудан бас тартып, дауыстар мен көзқарастардың әртүрлілігін азайтады.
– Беделге нұқсан келтіру: дөрекі пікірлер біреудің желідегі беделін кейде әділетсіз түрде түсіруі мүмкін.
КИБЕРБУЛЛИҢ: КҮРДЕЛІ МӘСЕЛЕ
Кибербуллиң онлайн пікір жазудың жағымсыз аспектілерін одан да зиянды деңгейге дейін жеткізеді. Ол көбіне белгілі бір адамға бағытталған зиянды немесе дөрекі хабарламаларды қайталап жіберуді немесе жариялауды қамтиды.
1. Кибербуллиң нысандары
– Мазалау: ренжітетін хабарламаларды үнемі жіберу.
– Doxxing: біреу туралы жеке ақпаратты желіде жариялау.
– Белгілеу: біреуді келеке ету немесе беделіне нұқсан келтіру үшін жалған аккаунттар қолдану.
– Шығару: біреуді желідегі топтардан әдейі шығару.
2. Кибербуллиңнің әсері
– Психикалық денсаулық: кибербуллиң құрбандары депрессия, үрей және психикалық денсаулыққа қатысты басқа да мәселелерге тап болады.
– Академиялық үлгерім: кибербуллиңнен туындаған стресс пен алаңдаушылық мектеп үлгеріміне теріс әсер етуі мүмкін.
– Әлеуметтік оқшаулану: қорлаудан қорқу құрбандардың онлайн және офлайн режимде қарым-қатынастардан бас тартуына әкелуі мүмкін.
ҚАЛАЙ ЖАУАПКЕРШІЛІКПЕН ПІКІР ЖАЗУ КЕРЕК?
Желіде жауапкершілік сезіну – оң әлеуметтік медиа орта құру үшін өте маңызды. Ол үшін мынадай нұсқауларды орындау керек:
1. Пікір жазбас бұрын ойланыңыз
– Бұл қажет пе? Пікіріңіз әңгімеге мән қосатынын ескеріңіз.
– Бұл пайдалы ма? Сөздеріңіз басқаларға зиян келтірмейтініне көз жеткізіңіз.
– Бұл рас па? Жалған ақпарат таратудан аулақ болыңыз.
2. Салиқалы әрекет етіңіз
– Салиқалы сын айтыңыз: егер сіз бір нәрсемен келіспесеңіз көзқарасыңызды сыпайы түрде түсіндіріп, жақсы деп ойлайтын нұсқаларыңызды ұсыныңыз.
– Қолдау көрсететін пікірлер: басқалардың күш-жігері мен жетістіктерін мойындау арқылы оларды жігерлендіріңіз және көтермелеп қойыңыз.
– Орынсыз контентті хабарлау: зиянды контентті белгілеу үшін платформаның ескерту белгісін пайдаланыңыз.
3. Әсерін түсіну
– Эмпатия: сөздеріңіз оны қабылдаған адамға қалай әсер ететінін түсінуге тырысыңыз.
– Жауапкершілік: интернеттегі әрекеттердің нақты салдары бар екенін мойындаңыз.
КИБЕР ҚОРҚЫТУҒА ҰШЫРАСАҢЫЗ НЕ ІСТЕУ КЕРЕК?
Егер сіз кибербуллиңнің нысанасына тап болсаңыз, өзіңізді қорғау және қолдауға қадамдар жасаңыз:
1. Барлығын құжаттау: скриншот жасап, қорлау оқиғаларын күнімен қоса жазып алыңыз.
2. Есеп беру және блоктау: бұзақыны хабарлау және блоктау үшін платформа құралдарын пайдаланыңыз.
3. Қолдау іздеңіз: Басыңыздан өткен жағдай туралы сенімді достарыңызбен, отбасы мүшелерімен немесе мектеп психологымен сөйлесіңіз.
4. Өзіңізді күтіңіз: өзіңізді жақсы сезінетін және стресті азайтуға көмектесетін әрекеттермен айналысыңыз.
Дөрекі тіл қолдану немесе киберқорқытуға қатысу оңай болғанымен, біздің онлайн әрекеттеріміз жеке адамдар мен ұйымдарға нақты әсер ететінін есте ұстаған жөн. Пікір жарияламас бұрын ойланайық. Адамдарға қолдау көрсете отырып қана біз салауатты және позитив желілік ортаға үлес қоса аламыз.
Нұрлыхан ЖҰМАХАН
Суреттерді автор ЖИ көмегімен салды
«Ұлан» газеті, №21
21 мамыр 2024 жыл

2765 рет
көрсетілді0
пікір