• ҰЛАН
• 16 Мамыр, 2022

«Кино тәрбие құралы екенін естен шығармау керек»

Жас тілшілер форумы аясында «Ұлан» газетінің бізге деген тосын сыйы бар екенін білдік. Бұл біз үшін күтпеген жағдай болды. Тек театрға барып, қойылым көріп қайтамыз ба десек, біз теледидардан көріп жүрген атақты актер Еркебұлан Дайыров пен актриса Шынар Асқарованы өмірде көріп, сұқбаттасу бұйырыпты. Ең алдымен қос өнер жұлдызының өнерге келуі жайлы сұрадық.

Шынар Асқарова: Қош келдіңіздер! Сіздерді көргенімізге қуаныштымыз. «Ұлан» газетінің туған күні құтты болсын! Мен актриса болуды кішкентайымнан армандадым, ата-анам да өнерге жақын болды. Ауылда ән айту, аспапта ойнау жақсы жолға қойылған соң, мектепте әртүрлі байқау, концерттерге қатыстыратын. Сол уақытта театр жайлы білмесек те, «Жаңа фильм» деген журнал шығатын. Журналдан өнер майталмандарымен танысып, оларға қызығып, қабырғаға сурет қиындысын жапсырып, қиялдайтынбыз. Сонымен қатар, кішкентай кезімде  ауыл балаларын жинап, «моноспек-такльдер» қоятынмын. 

Еркебұлан Дайыров: Менің де ата-анам өнерге жақын. Өзім атам мен әжемнің баласымын. Өнер маған қан арқылы келсе керек. Бала кезімде «Алдар көсе» сияқты қойылымдарға қатысып жүрдім. Бірақ атам: «Еркек адамның жұмысын істесең дұрыс болар еді», – деп қарсылық білдірді. 1990 жылдары ешкімнің өнерге қатты зауқы болмады деп ойлаймын. Өйткені көбінде күнкөрістің қамы болды әрі өнер адамдары жайлы түрлі қауесет тарайтын. Қазір өнер адамы – ұлттың келбеті. Бір ғана мысал – Димаш Құдайберген. Димашқа қарап, қандай талантты ұлт  деп ойлайды. Негізі ойлайды емес, шындығында солай. Біз өнерге балабақшадан келдік, кейін мектеп қабырғасында өнердің төңірегінде жүрдік. Есейе келе, өнерге баулитын Т.Жүргенов академиясын біліп, құжат тапсырдым. Академияға екі рет тапсырып, қазір алдарыңызда актер болып отырмыз. Біздің бала кезімізде «Ұлан» газетіне жазылу арман еді. Біз сіздерді оқып өстік. «Ұлан» мен үшін өте ыстық газет.

Өнер жолы қиын ба?

Еркебұлан Дайыров: Өнерде жүріп қиналып, күйзеліп кеттім деп айта алмаймын. Керісінше, рақаттанып, ләззат алып жүретін актермын. Бәріңізге соны тілеймін. «Актер адам өнерге аш болуы керек» деген ұғымды тікелей түсінуге болмайды. Біз білімге аш болуымыз керек. Ал қиындық жайлы айтып керек емес, ол адамның жеке мәселесі. Менің түсінігімше, өмірдегі мәселені өнермен араластырған дұрыс емес. Сен көрген қиындықты басқа сала-дағы адам да көріп жатыр. Бұл сұрақты тек өнер адамына емес, барлық мамандыққа бірдей қою керек. Өнер жолында өзің дұрыс болсаң, талабың мен пейілің дұрыс болса, мамандықты шын жақсы көрсең, ештеңе де қиын емес.

Театрдағы көрермен саны бұрынғымен салыстырғанда өсті ме?

Еркебұлан Дайыров: Көрерменнің саны ғана өсті. Халықтың театрға деген қызығу-шылығының артуы жақсы. Бірақ көрермен мәдениеті деген бар. Бізден өтініш болсын, театрға келгеннен кейін театрға сай киініп келсеңіздер. Театрда тамақ жемей, телефонның дыбысын өшіріп қойсақ, мәдениетті болсақ, тіпті жақсы болар еді. 

Шынар Асқарова: Еркебұланға қоса кетейін, көрер-мен қойылымға кешікпей келсе екен. Қойылым басталып, керемет көрініс көрсетіліп жатқанда бір топ адам кешігіп келсе, адамның ішкі гармониясын бұзады.

Сіз сомдаған ең ерекше рөл қандай?

Шынар Асқарова: Біз үшін кез келген қойылым ерекше. Дегенмен, алғашқы үлкен сахнада атақты актерлермен үзеңгілес болып, әріптес болып ойнаған әсерлі болады. Ең алғашқы сомда-ған Карло Гоццидің «Турандот ханшайым» қойылымы ерекше болған. Заманның тоқырау кезеңі, көрермен театрға келмейді. Бұл қойылым дипломдық жұмысым еді. Менің жүрегімде ойып тұрып орын алатын спектакль.

Келесі «Каан иегері» қай қазақ болады деп ойлайсыз?

Еркебұлан Дайыров: Каан фестивалі онлайн жүріп жатты. Біздің жіберген жобаларды қарап,  Азия киногерлерінің арасында қатысқан бәйгеде «Күнбағыс» фильміміз өз бағасын алды. Самал Еслямова жол ашып, мұзды жарды. Қазір біздің елімізден көптеген жоба жібереді. Қатысу үшін өзінің талаптары бар. Кейде содан өтпей жатады. Бізде фестиваль талабына сай мықты актерлер бар, тек соған лайық түсіру жетіспей жатыр. Оператор да, режиссер да, оқиға да, актер де, техника да бар, сәл талабын түсінбей жатырмыз. Ал келесі кім атанатынын білмеймін. Данияр Алшынов, Берік Айтжанов, Дулыға Ақмолда болуы мүмкін. Бізде мықты актер мен актриса өте көп. Керек болса, барлығы алсын.

Қазір актерлар өздерінің курстарын ашып жатыр. Актерлардың бизнеске ауысуы театрда ақшаның аздығын білдіре ме?

Еркебұлан Дайыров: Жоқ, олай деп айтуға болмайды. Егер нан табамын десең, театрды оған кінәлау дұрыс емес. Әрине, театрдың жалақысы керемет емес екені бәрімізге анық. Қазақстанның тарихында театр актерлары байып кетіпті дегенді естіген емеспін. Бәлкім, Жаңа Қазақстанда болып қалар. Мұның ешқандай материалдық жағдайға қатысы жоқ. Білгеніңді елге айту ең керемет әсер деп ойлаймын.

Кинодағы жаңа толқынды қалай бағалайсыздар?  Salem social, Bas продакшндар түсірген фильмдер қоғамға керек пе?

Еркебұлан Дайыров: Иә, керек. Нақтыласақ, бізге цензура керек. Фильмдер Ютуб желісіне салынатын болған соң, барлығы көреді. Оның ішінде кішкентай балалар да бар. Ата-аналар 24 сағат бойы қадағалай алмайды. Фильмдерде не көрсетілетінін, қандай сөздер айтылатынын жіті қадағаласа екен. Бұл біреудің бағын қызғанғаным емес, олардың түсірген фильмдері мәселе қозғаумен қатар, тәрбие беретінін де ұмытпауымыз керек. Бізге мұндай продакшндар да керек, бәсеке де керек.

Кішкентай кезіңізде кімді үлгі тұттыңыз?

Шынар Асқарова: Қыз Жібекті сомдаған Меруерт Өтекешова, Асанәлі Әшімов, үнді актерлары бар. Бір ғана актерды кумир тұтып, тұлға ретінде қарамаппын. Әр актерге қызығу арқылы өнерге қызықтым. 

Жастарға қандай кеңес бересіздер?

Шынар Асқарова: Ең бірін-ші, білімді болыңыздар. Кітап оқыңыздар. Желідегі дүниелер басқа, шынайы өнер болуы үшін адамның ой-өрісі, білімі толық болуы керек. Ал оны беретін – кітап. Сіздерді биікке білім ғана жетелейді. 

Шығармашылық тоқырау бола ма? Болса, не істейсіздер?

Еркебұлан Дайыров: Шығармашылық тоқырау деген осал адамдардың ісі деп білемін. Өз өміріне өзі ие бола алмай жүрген адамдардың ісі. Бұл менің жеке пікірім. Тоқырап жүргендерде шаруам жоқ. Ренжімеңдер, бір тоқырап, қайта жиналып көрсін. Уақытың босқа кетеді. Оның орнына басқа іс тап. Театрда тоқырап жүрсең, кинода ұмытылып жатсаң, бір кінә табу керек қой. Ол жерде кінәлі өзің ғана, яғни бұрынғыдай жұмыс істемейсің, бұрынғыдай оқымайсың, бір кездері даңғазалық көрсетіп, жұмысыңа дұрыс көңіл бөлмей кетесің. Немқұрайлықтың соңы – тоқырау. Бұл өз-өзіне есеп бере алмаудың салдары. Менде ондай болған жоқ. Басталып жатса да оның орнын алмастыратын дүние жетеді. Мысалы, кітап оқу. 

Актер болмағанда, кім болар едіңіз?

Шынар Асқарова: Ұстаз болар едім. Өнер жолына кел-местен бұрын әкем «қызға қиын-шылығы болады, мүмкін басқа саланы таңдарсың» деген. Бала кезімнен арманым өнер болды. 

Еркебұлан Дайыров: Не архитектор, не әкемнің қасында малшы болар едім. Осындай екі таңдау бар.

Қазақстандағы киноның сапасы қалай?

Еркебұлан Дайыров: Төмен дегендер келіп, сапасын көтеріп берсін. Киноның сапасын көтеру үшін біржақты ойлауға болмайды. Кино кемшіліксіз болмайды. Біз жаңадан бастап жатқан елміз. Кезіндегі «Қыз Жібек», «Менің атым – Қожа» сияқты фильмдер сараптаудан өткен. Ол кездегі киногерлерде намыс бар еді, олар ұлтшыл еді. Бізде де ондай жандар бар, бірақ азбыз. 
Аз болса да, сапалы жасап жатыр.

Соңғы сұрақ болсын. Жаңа Қазақстаннан не күтесіздер?

Еркебұлан Дайыров: Жаңа Қазақстаннан жоғарыда айтқанның барлығын күтеміз. Жақында Президентіміз айтты ғой, Жаңа Қазақстан – әділдік, халық пен билік арасындағы қарым-қатынас, диалогтың болуы, байланыс. Сіздер күткеннің бәрін біз де күтеміз. Үмітіміз зор.

Сұқбаттасқан «Ұланның» жас тілшілері.
Жазып алған 
Айгерім ЕСІМХАН, 
«Ұланның» жас тілшісі.

«Ұлан» газеті, №19
17 мамыр  2022 жыл