• ҰЛАН
• 13 Қыркүйек, 2021

TikTok – қандай желі?

TikTok желісін қолданушылар саны пандемия кезеңінде жылдам өсті. Желіге 2020 жылдың бірінші тоқсанында 315 миллион видео жүктеліпті. Бұл негізінен вирустық (тез таралатын) билер, комедия және макияж бен косплейлік мемдер сияқты көрнекі қабілеттердің демонстрациясына арналған. Дегенмен кейінгі уақытта саяси контент көбейген.

«OK Boomer»: TikTok мембранасы Z саяси санасының жоғарылауын қалай бақылайды?

«OK Boomer» тіркесі кейінгі екі жылда жастар үлкендерді «қартайған» деп жұмыстан шығаруына әмбебап жауап ретінде танымал болды. «OK Boomer» TikTok бейнелерінде мем ретінде басталды, бірақ мақаланы жазу кезінде «Тиктокта» фразеологизмнің әлдеқайда көп екенін байқадық. Қарапайым екі сөзден тұратын тіркес жеке пікіріңді білдіру үшін және ұрпақаралық саясат туралы білімді бекіту үшін қолданылады. «OK Boomer» нені білдіреді?

Әлеуметтік желілерде «OK Boomer» мемінің вирус сияқты таралуы 2019 жылдың қазан айынан басталды. Gen Z музыканты @peterkuli TikTok желісіне OK Boomer ремиксін жүктеді. Әнді оның Gen Z құрбылары мем жазбаларында кеңінен қолданды (1997-2012 жылдары туғандар өздерін  Gen Z когорты деп атайды).

Негізі, «OK Boomer» Z ұрпақ қиыншылыққа төтеп бере алмайды, «нәзік» деген айыптаудан құтылудың амалы ретінде пайда болды. Бірақ бұл аға ұрпаққа, әсіресе, бумерлерге қарсы мақсатты жауапқа айналды. TikTok желісінде жастар өздерінің жеке басының ерекшеліктерін көрсете отырып, қоғамдағы наным-сенімдер мен қағидаларды қолдайды немесе оларға қарсы тұру арқылы өздерінің «күнделікті саясатын» жүргізеді және айтады.

TikTok желісінде саяси вирустық билер мен аудио мемдер түрінде болуы мүмкін. Жастар ұжымдық саяси мәде-ниетін қалыптастыру үшін өз араларындағы слэнг пен линго, поп-мәдени бейнелер мен эмодзилерді қолданады. Мақаланы жазу барысында үш мем формасының аса танымал екенін анықтадық:

«Ауыз жыбырлату» – әннің мәтіні мен моральдық үніне келісу немесе дау айту үшін саундтрекке мимика мен қимылдарды қайталап, ерінді жыбырлатады. «Дуэт арқылы жауап береді» – «дуэт» функциясы қолданушыларға түпнұсқамен бірге өзінің түпнұсқа бейнеклипін жазуға мүмкіндік берді. Бұл салыстыру қарама-қарсы стильді қатар қоюға (түпнұсқа мәлімдемеге қарсы тұру) немесе ынтымаққа (бастапқы мәлімдемеге қосу үшін) мүмкіндік береді. «Қолөнер» – пайдаланушылар тақырыптық нысандар мен суреттер, кесте және 3D басып шығару сияқты шығармашылық процестер мен өндірісті көрсетеді.

Қиындықтар мен шиеленістерді TikTok мемдері арқылы жеткізу

Пандемия кезіндегі кей жағдайлар адам құқықтарын қорғау, #MeToo қозғалысы және нәсілшілдікке қарсы науқан сияқты белгілі бір саяси себептерге байланысты қоғамды сәйкестендірудің ұжымдық нышаны ретінде қолданылды. Сол сияқты, «OK Boomer» түрлі қызық және даулы мәселелерді талқылау үшін шыққан. Біз қараған посттардың шамамен 40%-ы жастардың өмір салты мен әл-ауқатына арналған. 

«ТикТок» пайдаланушыларының 10%-ы гендерлік және жыныстық нормаларға қатысты мәселелерді көрсетеді. Бұл жағдайда Z ұрпақ жеке өміріне араласып, бумерлер сынға алғанын сезгенін айтады. Кейбір жастар, соның ішінде киім үлгісінің гендерлік нормасын сақтамағандар Бумерлердің кибер-шабуылына тап болған. Демек, «ТикТок» желісіндегі Бумерлер дегеніміз – жастардың менталитетке сай болуын қалайтын адамдар.

Кейбір ғалымдар мен шолушылар «OK Boomer» мемін жасы үлкен адамдарды алалау, кемсіту деп сынға алды. Алайда, жастардың цифрлық мәдениетін зерттеушілер Z ұрпақ тұрғысынан трендті түсінуді тиімдірек деп ойлайды. Осы тұрғыдан алғанда, «OK Boomer» – ұрпақаралық келіспеушіліктің салдары, оның себебі емес. Z ұрпақ климаттың өзгеруі, саяси толқулар және ұрпақтардың экономикалық қиындықтары сияқты өсіп келе жатқан қауіптерге тап болады. «OK Boomer» сияқты естеліктер – Бумерлердің сәтсіздіктері туралы хабардар болу үшін ұрпақтар арасындағы күнделікті саясатты білдірудің әдісі.

Сонымен қатар, «OK Boomer» арқылы айтылатын жеке әңгімелердің көпшілігін TikToks Z өмір салтын таңдауға, киім үлгісіне, жыныстық немесе психикалық денсаулығына қарсы күресте шабуылға ұшыраған кезде қолданды. Көптеген бумерлердің жас кезіндегідей, Z ұрпақ мүшелері де сөз бостандығын жақсы көреді, жеке басын қорғайды.

Белсенділер вирусты пайдаланып қана қоймай, сол әнді, аудиоклипті, биді немесе шақыруды қолдана отырып, қауымдастықты таба алады. Хэштегтер қазір мәтіні көп платформаларда ғана емес, сонымен қатар Instagram, YouTube және TikTok сияқты көрнекі сайттарда да маңызды. Қолданба трендтерге, мемдерге, қиындықтар мен ұсыныстарға негізделген. Саясаткерлер мен олардың жанкүйерлері дұрыс пайдалана алса, TikTok желісіндегі көңілді және күлкілі өзара әрекеттестіктің көпшілікке пайдасы мен зияны болуы мүмкін.

Нұрлыхан ЖҰМАХАН
Дереккөз: https://theconversation.com

«Ұлан» газеті, №37
14 қыркүйек 2021 жыл