• ҰЛАН
• 07 Қыркүйек, 2020

Хаяо Миядзакидің аниме әлемі

Аниме сүйер оқырманға Хаяо Миядзакидің есімі таныс болар. Миядзаки – білікті анимация режиссері. Оның шығармашылық жұмыстары тек Жапонияға ғана емес, бүкіл әлемге танымал.

Миядзакидің шабыты мен ұстанымы қандай?

Миядзакидің сұқбаттарын оқығанда, көп журналист аниматордан шабытты қайдан алатынын сұрайды. Барлық сұқбатта бір жауап. Бәрі «Ақ жылан туралы аңыз» анимациялық фильмін көргеннен кейін басталады. Бұл –Қытай ертегісінің желісімен түсірілген Жапониядағы ең алғаш анимациялық фильм. Бірақ АҚШ аумағында көрсетілген. Мультфильмді көрген соң, он жеті жасар Хаяо Миядзакидің де анимациялық фильм түсіргісі келеді. Тіпті, өмірін осы жолмен байланыстыруға шешім қабылдайды. Айтпақшы, Миядзакиге шабыт сыйлаған мультфильмді Америка өз ыңғайына қарай өзгертіп жібереді.  

Миядзакидің ұстанымы: «Продюсерлармен күресу мүмкіндігін жіберіп алма»

Хаяо Миядзаки халықаралық прокат шығарушылардың жапон анимесіне құрметпен қарауы үшін көп еңбектенді. Тіпті «Навсикая из Долины ветров» фильмі америкалық прокатта 30 минутқа қысқартылып, жапон кейіпкерлерінің аты мен акценті өзгертілгенін көргенде, қатты қынжылды. Осы оқиғадан соң, ол прокат шығарушылар авторлық құқық шарттарын орындаса ғана келісімін беремін деп өзіне уәде береді. Сіздерге Миядзакидің үздік анимелерін ұсынамыз.

«Навсикая из долины ветров»

Бұл – Гибли студиясының алғаш прокатқа шығарған анимесі. Бірақ ресми шығарылымға дейін ертерек жасалған. Оған қоса, бұл Хаяо Мияд-закидің екінші толықметражды мультфильмі. Аниматор идеяны өзі ойлап тауып, суретін салған. «Навсикая из долины ветров» анимесі Миядзакидің шығармашылығына серпіліс берді. Анимеде ұшақтар, табиғаттағы күштер тепе-теңдігі мен экологиялық маңызды мәселелер көтерілген. Мультфильмнің сюжеті қорқынышты соғыс аяқталғаннан бері мың жыл өткен әлемде орманмен оралған және адамдар табиғатпен үйлесімді өмір сүруге ұмтылатын әлемде бейнеленген.

«Небесный замок Лапута»

Лапутаның ұшатын алып аралы – бұрын-соңды ешкім көрмеген аңыз. Мұны тек Ұшатын тас кристалы бар адам таба алады. Сита – жасөспірім қыз, Лапута иелерінің ұрпағы. Оның қолында дәл осы хрусталь бар. Ситаны Лапутаға иелік ету үшін оны кім аулайды, оның байлығы да, қорқынышты қаруы да бар. Оқиғаның жалғасын білу үшін анимені көру керек.

«Мой сосед Тоторо»

Тоторо – орманның қамқоршысы, екі кішкентай қызбен достасатын үлкен және сүйкімді тіршілік иесі. Ол қыздарға көмектесіп, қамқор болады. Тоторомен бірге бұл әлемде катбус, орманның кішігірім рухтары және сусуватари – қара қаралар бар. Қаралар кейінірек «Унесенные призраками» анимесінде пайда болды. Бұл анимациялық фильм Гибли студиясына көп пайда әкелді. Ал Тоторо оның символына айналды. Адамдар қорғаушы рухты өте жақсы көреді. Катушкаға тышқандармен міну – барлық бала мен Титра редакторларының арманы.

«Ведьмина служба доставки»

Он үш жастағы бақсы Кики дәстүр бойынша өзін ешкім білмейтін қалада бір жыл тағылымдамадан өтуі керек. Бірақ Кики тек сыпырғышпен ұша алады. Аниматор Миядзаки анимеде қыздың өсу, өмірде өз орнын табу, жалғыз болу, әлемді қабылдау мәселелерін қозғайды.  Сондай-ақ, Кикидің досы болады. Ол ұшақтарды ұнатады. Кики қара көйлек киеді. Оның қара мысығы бар. Ол фильм соңында сөйлеу қасиетінен айырылады. Анимені көрген оқырман Миядзакидің айтқысы келген ойын түсінді ме екен?

«Порко Россо»

Scarlet Pig – Ace ұшқышы, Бірінші дүниежүзілік соғысқа қатысушы, адамдардан түңіліп, доңызға айналды. Ол өзінің ұшағымен Адриатиканың бір жерінде ұшып, сауда кемелері мен яхталарын тонайтын әуе қарақшыларын аулайды. Тағы бір эйс оны аулайды. Мүмкін Порко Россоның бейнесін жасау үшін автор бірінші дүниежүзілік соғыстың шынайы өміріндегі эйс – Қызыл Баронға ұшқышқа сенді. Оның есебінде шайқаста сексеннен астам жеңіс болды.

«Унесенные призраками»

Он жасар қыз Чихиро ата-анасымен бірге жаңа қалаға көшеді. Олар серуендеп жүр-генде басқа жолға бұрылып, сиқырлы әлемге енеді. Бұл құдайлар тынығатын әлем. Бұл жерде бақсы Юбаба монша мен мейрамхана жұмыс істейді. Оған қоса, адамдарды шошқаға айналдырып жібереді. Шексіз суы, құдайлары, рухтары, нигелла сусуваттары бар әдемі аниме. Чихиро кейіпкерін тәрбиелейтін фильм.

«Ходячий замок»

Миядзакидің айтуынша, біздің «тауық аяғындағы саятшылық» құлыптың прототипіне айналды. Бірақ құлып үлкен, ретсіз және жүздеген нысандардан кесілген сияқты. Сондай-ақ, фильм алға жылжыған сайын өзгереді. Өзінің сұлулығын және жастығын алып тастаған зұлым сиқыршы Пустоши бақсы мен қалпақ тігетін София туралы аниме.

«Рыбка Поньо на утесе»

Бес жасар бала мен Поньо балығы, сиқыршының қызы мен теңіз құдайының достығы туралы мультфильм. Понио Соосукеге ғашық болып, енді адам болуды армандайды. Бұл аниме кішкентай су перісі туралы ертегіні басқа қырынан көрсетеді. Мейірімді және өте әдемі анимациялық фильм.

«Ветер крепчает»

Хаяо Миядзакидің қоштасу лентасы оның өмірінің әуесқойлығы – ұшақтарға арналған. Мультфильмде жапондық авиация дизайнері Джиро Хорикоши туралы айтылады. Оның тағдыры, өмірі, өзі жасаған ұшақтар туралы. Бұл өмір бойғы жұмысқа деген құштарлық туралы қайғылы және өте жеңіл аниме.

P.S. Мен Миядзаки анимелерін он бір жастан бастап көрдім. Араға тағы да он жыл салып, қайталап көріп жүрмін. Бұрынғы мен бүгінгі түсінік мүлдем басқа. Сондықтан, құрметті оқырман, отбасылық фильм көру тізіміне осы анимелерді жазып қой дер едім.

Назым Сапарова

«Ұлан» газеті, №36
8 қыркүйек 2020 жыл